මේ දිනවල ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ නිව් යෝර්ක් නුවර පැවැත්වෙන එක්සත් ජාතීන්ගේ 75 වැනි මහා සමුළුව ඇමෙරිකා – චීන එදිරිවාදිකම එළිපිට ප්‍රදර්ශනය කරන ‘සටන් බිමක්‘ බවට පත්ව ඇතැයි විදෙස් දේශපාලන විශ්ලේෂකයෝ සදහන් කරති.
මෙවර එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා සමුළුව පැවැත් වුණේ නවීන සන්නිවේදන තාක්ෂණ ඔස්සේ දුරස්ථවයි. ශ්‍රී ලංකා ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා ද අද (23) මහ සමුළුව ඇමතුවා.
එක්සත් ජාතීන්ගේ හිටපු මහලේකම් බෑන් කී මූන් නිරීක්ෂණය කළ පරිදි එක්සත් ජාතීන් තුළ වර්තමානයේ බහුපාර්ශ්වීයත්වය බරපතල අවුල් ජාලයක පවතී.
ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ‘ඇමරිකාව පළමු‘ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය (America First foreign policy), පැරිස් දේශගුණික ගිවිසුමේ සිට ඉරාන න්‍යෂ්ටික ගිවිසුම දක්වා වූ බහුපාර්ශ්වික ගිවිසුම්වලට එරෙහිව ඒකපාර්ශ්වීය අත්තනෝමතිකත්වය ප්‍රදර්ශනය කරමින් සිටින අතර චීනය එක්සත් ජාතීන්ගේ නව ආධාරකරුවා ලෙස පෙනී සිටී.
එහෙත් වර්ධනය වන චීන බලපෑම හමුවේ, (විශේෂයෙන් ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය වැනි) එක්සත් ජාතීන්ගේ ආයතන සඳහා අරමුදල් සැපයීමට බීජිනය වැඩි මුදලක් කැප කරන්නේ නම් ඒ තුළ චීන අභිලාෂයන් සහ ඕනෑ එපාකම් ප්‍රමුඛ තැනකට පත් වීම වැළැක්විය නොහැකි වනු ඇත.
එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම් ඇන්ටෝනියෝ ගුටරෙස් එක්සත් ජාතීන් මුහුණ දෙන වත්මන් අභියෝග ගැන කතා කරමින් කියා සිටියේ, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ගොඩනඟා ගත් අය එක්සත්කමේ වටිනාකම දැන සිටි බවයි.
‘ ඔවුන් යුද්ධයෙන් හා වසංගතවලින් බැට කෑ ලෝකයක ජීවත් වුණේ. නැවත එවැනි දෙයක් අනවශ්‍ය බව ඔවුන් කල්පනා කළා. එක්සත් ජාතීන් එහි ප්‍රතිඵලයක්‘ ඔහු සදහන් කළා.
ගෝලීය ස්ථාවරත්වය සඳහා බාධාකාරී වෙමින් තිබෙන එක්සත් ජනපද චීන එදිරිවාදිකම් පිළිබඳ කනස්සල්ල ලෝක නායකයින්ගේ මෙම දුරස්ථ රැස්වීමේදී එළිපිට ප්‍රකාශ කිරීම විශේෂත්වයක්.
ප්‍රංශ ජනාධිපති එමානුවෙල් මැක්‍රොන්ගේ ස්වරයේ වෙනසක් නොවූ අතර චීනය සහ එක්සත් ජනපදය අතර එදිරිවාදිකම්වලට අද ලෝකය පරදුවට තැබිය නොහැකි බව ඔහු කලින් පටිගත කළ ප්‍රකාශවල සඳහන් කළේය.
එක්සත් ජනපද මැතිවරණයට දින 40 කට වඩා අඩු කාලයක් තිබියදී, බෙජිං පහර දීම ට්‍රම්ප්ගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාරයේ කේන්ද්‍රීය සාධකය වේ.
කොරෝනා වෛරසය ව්‍යාප්ත කිරීමට මුල්වීම සම්බන්ධයෙන් චීනයට අපහාස කරමින් ජනාධිපතිවරයා විසින් කළ විවේචන මග හැරීමට ගෝලීය වශයෙන් සාමූහික ප්‍රයත්නයක් පවතින බව පෙනේ.
එක්සත් ජනපදය හා චීනය ආධිපත්‍යය සඳහා තරඟ කරන ද්වි-ධ්‍රැවීය ලෝකයක් අවසානයේ මිලිටරි ගැටුමකට තුඩු දෙනු ඇත්ද? පැහැදිලිවම එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම්වරයා ඉදිරි “සීතල යුද්ධයක්” ගැන අනතුරු අඟවමින් ඉදිරියේ ඇති දේ ගැන සැලකිලිමත් වන බව පැවසීය.
“අපි ඉතා භයානක දිශාවකට ගමන් කරමින් සිටිමු,” ගුටරෙස් මහතා පැවසීය.
“විශාලතම ආර්ථිකයන් දෙක මහා බිඳවැටීමකින් ලෝකය බෙදී යන අනාගතයක් අපේ ලෝකයට දැරිය නොහැකිය. ගැටුමට මැදිව සිටින දෙපාර්ශ්වයම තමන්ගේම වෙළඳ හා මූල්‍ය නීති සහ අන්තර්ජාල හා කෘතිම බුද්ධි හැකියාවන්ගෙන් යුක්තය. තාක්‍ෂණික හා ආර්ථික බෙදීම් අවදානම අනිවාර්යයෙන්ම භූ මූලෝපායික හා මිලිටරි බෙදීමක් බවට පත්වේ. අපි මෙය කෙසේ හෝ වළක්වා ගත යුතුයි.
“මහා බිද වැටීමක ” ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳ මෙම විවෘත සාකච්ඡාවෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ ලෝකය කෙතරම් වේගයෙන් වෙනස් වනවාද යන්න සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් දිගින් දිගටම පොරකන ආකාරයයි.
අතථ්‍ය පොදු විවාදයේදී චීන ජනාධිපති ෂී ජින් පිං ඇත්ත වශයෙන්ම ප්‍රකාශ කළේ “සීතල යුද්ධයක් හෝ ඕනෑම රටක් සමඟ උණුසුම් ගැටුමක් නිර්මාණය කිරීමට චීනයට කිසිදු අදහසක් නැත” යනුවෙනි.
පළපුරුදු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙක් බී.බී.සී ය සමග ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා විවාදය සැමවිටම නිර්මාණාත්මක ව්‍යාකූලත්වයක් ලෙස දකින බවයි.
ලෝක නායකයන් එකට එකතු වී සතුටින් පෞද්ගලිකව හමුවීමත් සමඟම සැබෑ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික කටයුතු සිදු විය. දැන්, එය හුදෙක් අවුල් සහගත ය, මේ පැරණි අත කණගාටුවෙන් යුතුව, වාචාල ලෙස විමසන්නේ කවුරුන් භාරව සිටිනවාද යන්න සහ කුමන ලෝක නායකයාට හදවතේ පටු ආත්මාර්ථකාමීත්වයට වඩා වැඩි යමක් තිබේද යන්නයි.
කොරෝනා වසංගතය ලෝකයේ අයුක්තිය සූරාකෑමට ලක්ව ඇති බව එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම්වරයා නිරීක්ෂණය කළේය. ඔහු කියා සිටියේ ගෝලීය වසංගතයට එරෙහිව පොදු සහයෝගීතාවක් අවශ්‍ය බවයි.
‘එය ආත්මාර්ථකාමීත්වයෙන් තොර විය යුතුයි‘ ඔහු අවධාරණය කළේය.
ගුටරෙස් මෙසේ අවධාරණය කර පැයක් ඇතුළත ජනාධිපති ට්‍රම්ප් ප්‍රකාශ කළේ, සියලුම ලෝක නායකයින් ඔහුගේ ආදර්ශය අනුගමනය කර ඔවුන්ගේ රටවලට මුල් තැන දිය යුතු බවයි.
ඔහු නැවත තේරී පත්වුවහොත් ඔහුගේ ඒකපාර්ශ්විකත්වය වඩාත් පැහැදිලි වනු ඇති අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය වොෂිංටනය විසින් තවදුරටත් කොන් කරනු ඇත.
නේටෝව සඳහා එක්සත් ජනපදයේ කැපවීම ද දුර්වල වේද? ජෝ බිඩෙන් ජනාධිපති ධුරයට පත්වුවහොත් වොෂිංටනය සහ බීජිනය අතර ආතතිය අඩු විය හැකි නමුත් එක්සත් ජනපදයේ මූලික න්‍යාය පත්‍රය තුළ තව දුරටත් චීනයේ එදිරිවාදිකම් නොනැසී පවතිනු ඇත.
ලෝකය යථා තත්ත්වයට පත්වෙමින් පවතින අතර දැන් ප්‍රශ්නය වන්නේ පැරණි බහුපාර්ශ්වික අනුපිළිවෙල අනුවර්තනය වන්නේ කෙසේද – සහ එයට නායකත්වය දෙන්නේ කවුද යන්නයි.
බී.බී.සී. වාර්තාවක් ඇසුරිණි – සකස් කළේ – තීක්ෂණ වෙළෙන්එගොඩ
