පසුගිය වසරේදී කොරෝනා වෛරසය ලොව පුරා පැතිර ගිය විට, අප දුටු සිහින අපව පීඩාවට පත් කළා පමණක් නොව ඇතැම් විට අපව විස්මයට ද පත් කළේය. කොවිඩ් -19 තර්ජනයට මුහුණ දුන් අපගේ මොළය යටපත් වී ඇති අතර ආතතිය අපගේ ජීවිතයේ වැඩි කොටසක් අල්ලා ගත්තේය.
දැන්, වසරකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ, බොහෝ අය වසංගතය සමග ජීවිතයට පුරුදු වී ඇති හෙයින්, ඔබේ සිහින ද “නව සාමාන්‍යයට” අනුගත වී ඇත්දැයි අපි ඔබෙන් අසමු.
මුඛ ආවරණ, හිස් වීදි සහ සමාජ දුරස්ථභාවය දැන් අපගේ එදිනෙදා සිහිනවලට පසුබිමක්ද? ඔබ ඉවත්ව යන විට ඔබ දකින්නේ කුමක්ද?
මෝරුන් රවුම් කිරීමේ සිට අත් සේදීම දක්වා
පාඨකයන් අප වෙත එවූ සිහින අතළොස්සක් මෙන්න.
ස්කොට්ලන්තයේ ඩන්ඩි හි Fiona Ramage පවසන්නේ “මම මෝරුන්ගෙන් පිරුණු මුහුදු තීරයක් ඇති වෙරළක් දිගේ ඇවිදින්නෙමි‘‘ වසංගතය දැන් ඇගේ සිහින බොහොමයක පසුබිම වන අතර සමහර විට ඒවාට කොවිඩ් ආසාදනය වීම පිළිබද බිය ද ඇතුළත් වේ.
සිය පවුලේ අය සමඟ ජපානයේ සිට එක්සත් රාජධානියට සංක්‍රමණය වූ සයකා පවසන්නේ ඇගේ හත් හැවිරිදි දියණිය තමා දකින කොවිඩ් සිහින ගැන පවසන බවයි. “ඇය නිවසේමයි රැඳී සිටින්නේ ‘ සයකා පවසයි. ‘අපේ පවුලේ සියලුම දෙනා සිහිනෙන් පවා අත්සෝදනවා‘‘
චිලියේ සන්තියාගෝහි මරීලා කෝර්ටෙස් පවසන්නේ ඇගේ සිහින වඩාත් ආශ්චර්යමත් හැරීමක් ගෙන ඇති බවයි. “මට මා අසල සිටින සහ දකින සියලුම සතුන් (බළලුන් සහ බල්ලන්) මුඛ ආවරණ පැළඳ සිටිනු දැකීමට අවශ්‍යයි. නමුත් ඒවා කිසිවක් ඔවුන්ට අවශ්‍ය නැහැ”
අපගේ පාඨකයන්ගෙන් අපට ලැබුණේ සිහින නියැදියක් පමණි, නමුත් විද්‍යාඥයන් මේ පිළිබඳව මාස ගණනාවක් තිස්සේ පර්යේෂණ කරමින් සිටියි. එක්සත් ජනපදයේ හාවඩ් වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ මනෝ විද්‍යාඥයකු වන ඩියර්ඩ්‍රේ බැරට් මාර්ගගත සමීක්ෂණයකින් මහජනතාවගේ සිහින 15,000 ක් පමණ එකතු කර ගෙන තිබේ. ප්‍රතිචාර දැක්වූවන්ගෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණ කාන්තාවන් සහ තුනෙන් එකක් පිරිමින් ය.
වසංගතයේ පළමු රැල්ල කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන්නේ වසංගත සිහින ය ( Pandemic Dreams). ඇය පවසන්නේ එය වසංගතය මුලින් පහර දුන් විට බොහෝ අය කෘමීන් පහර දීම හෝ හුස්ම ගැනීමට නොහැකි වීම වැනි තර්ජන ගැන සිහින දුටු බවයි. අගුලු දැමීම් සහ ගෙදර සිට අධ්‍යාපන කටයුතු කිරීමට සිදු වූ පසු බොහෝ අය දුටු සිහිනවල පොදු තේමාවක් වූයේ සිරගෙදර සිරවී සිටීම හෝ පුදුම ගණිත පරීක්‍ෂණයක් කිරීමට බල කිරීම ය.
කෙසේ වෙතත්, මාස හයකට පමණ පසු, වෛද්‍ය බැරට් අපට පැවසුවේ මුඛ ආවරණයක් ඇඳීමට අමතක වීම හෝ මුඛ ආවරණයකින් තොරව ප්‍රසිද්ධියේ සිටීම සහ වෙනත් අය මුඛ ආවරණයක් නොසිටීම පිළිබඳව සිහින විස්තර කරන පුද්ගලයින්ගේ සැලකිය යුතු වැඩි වීමක් තමා දුටු බවයි.
වෛද්‍ය බැරට් යෝජනා කරන්නේ වෛරසය ආසාදනය වීමේ භීතිය ප්‍රකාශ කිරීමට නැඹුරු වූ ආරම්භක සිහින, සමාජ කාංසාව පිළිබඳ සිහින ඉහළ යන විට අඩු වූ බවයි.
“බොහෝ සිහින ‘මට මගේ මුඛ ආවරණය අමතක වුණා’ සහ ඒ නිසාම සිහින දකින්නාට සමාජ ලැජ්ජාවක් ඇති වීම ගැනයි. ඔවුන් වැරැද්දක් කර ඇති බව කිසිවෙකු දැන ගැනීමට පෙර ඔවුන් එතැනින් පිටවීම ගැන වැඩි සැලකිල්ලක් දැක්වීය,” ඇය පවසයි.
සුපිරි වෙළඳසැලේ මුඛ ආවරණ
සමාජ ලැජ්ජාව හෝ කාංසාව සම්බන්ධ සිදුවීම් ගැන ඔවුන් සිහින දුටු බව පාඨකයන් ගණනාවක් අපට පැවසූහ.
“මම සාප්පු සංකීර්ණයක් වැනි ජනාකීර්ණ අවකාශයක සිටිමි. හදිසියේම මට සිහි වුණේ මට මුඛ ආවරණයක් නොමැති බවයි. මා අවට කිසිවෙකු මුඛ ආවරණ පැළඳ නොසිටින බව මට පෙනේ ‘‘ එක්සත් රාජධානියේ නොටින්හැම්හි ඩිලෙටා ඩි ක්‍රිස්ටෝෆාරෝ පවසයි.
කේම්බ්‍රිජ්ෂයර්හි නයෝමි හාවි පවසන්නේ නීති ලිහිල් කිරීමට පෙර තම බෑණා වැළඳ ගැනීම ගැන තමා සිහින මැවූ බවත්, ඔහු වැළඳ ගන්නා විට ඇගේ පවුලේ අය ළඟට පැමිණි බවත් ඇයට හදිසියේම වසංගතය ගැන සිහි වූ බවත්ය.
“මම අවදි වූයේ නීති රීති කඩ කිරීම ගැන භීතියෙන් හා එකිනෙකා වෛරසයට නිරාවරණය වීමේ අවදානමකිනි.”
ලන්ඩනයේ ඩයනා වෝක් පවසන්නේ වරක් ඇය සිහිනෙන් ආගන්තුකයෙකු වැළදගත් බවයි. ‘‘ මම වරක් වැරදීමකින් ආගන්තුකයෙකු බදා ගත්තා. මම සිතුවේ මම ඔහුව දන්නා බවයි. මම ඔහුව වැළද ගත් පසු එම පුද්ගලයා ද “භීතියට පත් වුණා. ඊට හේතුව වුණේ අපි දෙදෙනාම මුඛ ආවරණ පැළද නොසිටි නිසයි. අපි කිසිවෙකුට කොවිඩ් ආසාදනය වීමට අවශ්‍ය නැහැ‘‘ ඇය සිහිපත් කරයි.
ලන්ඩනයේ ක්වීන් මේරි විශ්ව විද්‍යාලයේ මනෝ විද්‍යාව පිළිබඳ කථිකාචාර්යවරියක් වන වැල්දාස් නොරිකා (Valdas Noreika) පැහැදිලි කරන්නේ ‘‘අවදි වන මනස සහ නිදාගන්නා මනස (waking mind and the sleeping mind) අතර සංකීර්ණ සම්බන්ධයක් ඇති බවයි‘‘.
“සමහර තේමාවන් අවදි වීම සහ නිදාගැනීම අතර ගමන් කරනවා. නමුත් එදිනෙදා ජීවිතයේ අප සිහින නොදකින සමහර දේවල් තිබෙනවා. උදාහරණයක් ලෙස අන්තර්ජාලයේ සැරිසැරීම,” ඔහු පැහැදිලි කරයි.
ඔහු සහ සගයන් කොවිඩ් පිළිබඳ දිවා කාලයේ සිතුවිලි මිනිසුන් සිහින දකින දේට බලපා තිබේද යන්න විශ්ලේෂණය කරන අධ්‍යයනයක් සඳහා සිහින දිනපොත එකතු කරමින් සිටී. එය සාමාන්‍යයෙන් අපගේ සිහින තුළට ප්‍රබල හැඟීම් අවුස්සන දේවල් බව ඔහු පවසයි.
“වසංගතයෙන් දැඩි තර්ජනයට ලක්ව ඇති අයෙකු ඉදිරි වසර ගණනාව තුළ ඒ ගැන සිහින දැකීමට වැඩි ඉඩක් තිබෙනවා. එය සිත්ගන්නාසුළු මෙන්ම කනගාටුදායකයි” ඔහු තවදුරටත් පවසයි.
කොවිඩ් වයිරසය අපගේ සිහින වල පසුබිමට මිශ්‍ර වී ඇති බවට අපගේ අදහස ගැන කුමක් කිව හැකිද ? එය මුඛ ආවරණ සහ දුරස්ථව පවතින නමුත් ජීවිතයේ සාමාන්‍ය කොටසක් ලෙස තිබේද?
ආචාර්ය බැරට් පවසන්නේ ඇය මෙතෙක් මෙවැනි සිහින දැක නොමැති බවයි. “බොහෝ විට තථ්‍ය කාල ප්‍රමාදයක් පවතී … අපි බොහෝ විට සිහින දකිනුයේ අපගේ අතීත කාලයන් ගැන මිස සැමවිටම වර්තමානය ගැන නොවේ” යනුවෙන් ඇය පැහැදිලි කරයි. එහෙත්, වසංගතය අවසන් වූ පසු, අපට මේ කාලය දක්වා සිහින දැකීමට අවස්ථාවක් ඇති බව ඇය තවදුරටත් පවසන්නීය.
“මෙතැන් සිට අවුරුදු දෙක තුනක් ගතවන විට වත්මන් වසංගතය හා සම්බන්ධ සිහින දකිනු ඇති බව මට සහතිකයි. උදාහරණයක් ලෙස ඔහු මුඛ ආවරණයක් පැළදගෙන අවන්හල සිටීම වැනි‘‘ ඇය පවසයි.
වසංගත සිහින වල නවතම තේමාවන්ගෙන් එකක් වන්නේ වෛද්‍ය බැරට් විසින් සටහන් කර ඇති එන්නත් ය. “එන්නත අනුමත වූ පසු, අපි එය සිහිනෙන් දැකීමට පටන් ගත්තා, නමුත් ඒවා අතිශයින්ම නිෂේධාත්මක ඒවා. නිදසුනක් වශයෙන්, යමෙකු ඔවුන්ගේ එන්නත ලබා ගැනීමට යන අතර සිරින්ජයේ සයනයිඩ් ලේබලයක් ඇති බව ඔවුන් වටහා ගනී” යනුවෙන් ඇය පැහැදිලි කරයි.
ඇය මෙය එන්නත් කිරීම සඳහා බොහෝ දෙනෙකුට ඇති උපවිඥාන අකමැත්තට උත්තේජනයක් සපයයි.
ඇය මෙතෙක් කළ පර්යේෂණවලින් පෙනී යන්නේ වසංගත සිහින වලින් 90% කට වඩා ඍණාත්මක ඒවා බවයි. නමුත් මෑත මාසවලදී සුළු පිරිසක් වෛරසයෙන් පසු ජීවිතය පිළිබඳ ධනාත්මක සිහින වාර්තා කර ඇත.
“පරිසරය වඩා හොඳ තැනක තිබෙන සිහින ඇතැමුන් දැක තිබෙනවා. සාගරය අතිෂයින්ම පිරිසිදු වෙලා. එහි කසළ කිසිවක් නැහැ. යථාර්ථවාදී නොවන නමුත් විශාල තල්මසුන් වෙරළට ආසන්නව පිහිනමින් සිටිති.
‘‘එක් කාන්තාවක් වසංගතයෙන් පසු පළමු වරට පිටතට ගොස් බැලූ විට තල්මසුන් පියාසර කිරීමට ඉගෙනගෙන ඇති බවත් ඔවුන් අහස පුරා පියාඹා යන අයුරුත් සිහිනෙන් දැක තිබෙනවා‘‘
සමහර පුද්ගලයින්ට, වසංගත කිසිදා ජීවිතයේ නොලද විවේක කාලයක් සහ සැහැල්ලු යුගයක් වී තිබේ.
“මෙම දුෂ්කර වසර තුළ මගේ සිහින එකම ආකාරයකින් පැවතිය හැකියි. මිනිසුන් මුඛ ආවරණ පැළඳගෙන එකිනෙකා ස්පර්ශ කිරීමට නොහැකි වීම ගැන මම සිහිනෙන්වත් සිතුවේ නෑ. ඒත් එය තව දුරටත් මගේ සිහින ජීවිතයේ කොටසක් නොවේ” යැයි එක්සත් ජනපදයේ ලීසා එලිසතබෙත් පවසයි.
බී.බී.සී වාර්තාවකි – සැලසුම – තීක්ෂණ වෙළෙන්එගොඩ
