නෝර්වේ හි වීසා රහිත මෙම දූපත් සමූහය ලොව පුරා උතුරු දෙසින් ජනාවාස වන අතර එහි අගනුවර වන ලෝන්ජියර්බයින් රටවල් 50 කට වැඩි ගණනක ජනතාව වාසය කරයි.
හිමවලින් පිරි කඳු මුදුන් යනු නෝර්වීජියානු ස්වල්පාර්ඩ් Svalbard දූපත් සමූහයට පැමිණෙන විට අමුත්තන්ට ගුවන් යානා කවුළුවලින් හඳුනාගත හැකි පළමු දෙයයි. එනම්, ඔවුන් වසරේ දීප්තිමත් කාලය තුළ පැමිණියහොත්, එනම් ජූලි මස 24 වැනි දින මධ්‍යම රාත්‍රියේ හිරු දැකගත හැකිය. එහෙත් වර්ෂයේ අනෙක් කාලයේදී මෙම නගරය අන්ධකාරයේ ගිලී යන අතර ඔබට ‘උතුරු එළි Northern Lights පහසුවෙන් දැකබලා ගත හැකිය.
ආක්ටික් සාගරයේ මැද පිහිටි නෝර්වේ ප්‍රධාන භූමියේ සිට කි.මී. 800ක් දුරින් ස්වල්පාර්ඩ් දූපත් පිහිටා ඇත. ලෝකයේ උතුරු දෙසින් පිහිටි විශ්ව විද්‍යාලය, පල්ලිය සහ බීර කර්මාන්ත ශාලාවට එය හිමිකම් කියයි.
අනෙක් අතට, එනම් වැදගත්ම දෙය නම් එය ඕනෑම කෙනෙකුට ජීවත් විය හැකි ලෝකයේ ස්ථාන කිහිපයෙන් එකකි. ඇත්ත වශයෙන්ම, ස්වෝල්බාර්ඩ් අගනුවර වන ලොන්යියර්බයින් හි වෙසෙන 2,400 කට ආසන්න පදිංචිකරුවන්ගෙන් තුනෙන් එකක් පමණ සංක්‍රමණිකයන් වන අතර ඔවුහු ලෝකයේ නන් දෙසින්, විවිධ රටවල් 50 කට වැඩි සංඛ්‍යාවකින් සංක්‍රමණය වූවෝ වෙති. ඔවුන් මේ ආකාරයෙන් මෙම නගරයට සංක්‍රමණය වීමට හේතුව නම් ඕනෑම රටක පුරවැසියකුට රැකියාවක් සහ ජීවත් වීමට ස්ථානයක් ඇති තාක් දුරට වීසා බලපත්‍රයක් නොමැතිව ස්වෝල්බාර්ඩ් හි පදිංචි වීමට ඇති හැකියාවයි.
1596 දී චීනය වෙත ඊසානදිග මාර්ගය සොයා ගැනීමට උත්සාහ කරන අතරතුර ලේඛනගත සංචාරයක් සඳහා ලන්දේසි ගවේෂකයන් ප්‍රථම වරට ක්‍රි.ව 1200 දී පමණ මෙම දූපත් ගවේෂණය කළ බව විශ්වාස කෙරේ.
ඊළඟ ශතවර්ෂ වලදී ඩෙන්මාර්කයෙන් සහ එංගලන්තයෙන් වොල්රස් සහ තල්මසුන් දඩයම්කරුවන් සංක්‍රමණය වූ අතර පසුව ප්‍රංශය, නෝර්වේ, ස්වීඩනය සහ රුසියානු ජාතිකයින් ද සංක්‍රමණය විය.
1906 දී ඇමරිකානු ව්‍යාපාරික ජෝන් මුන්රෝ ලොන්යියර් විසින් මෙම දූපත් සමූහයේ පළමු ගල් අඟුරු ආකරය පිහිටුවන ලද අතර එය 20 වන සියවසේ වැඩි කාලයක් තුළ ස්වෝල්බාර්ඩ්හි එකම කර්මාන්තය ලෙස පැවතුනි. මේ දිනවල ස්වෝල්බාර්ඩ් හි ප්‍රධාන ක්‍රියාකාරකම් වන්නේ සංචාරක හා පාරිසරික හා පාරිසරික පර්යේෂණ යි.
පළමුවන ලෝක සංග්‍රාමයෙන් පසුව, ස්වෝල්බාර්ඩ් සම්බන්ධයෙන් නෝර්වේ ස්වෛරීභාවය සහතික කරන ගිවිසුමක් රටවල් නවයක් විසින් අත්සන් කරන ලද අතර 1920 වන තෙක් මෙම දූපත් පාලනයෙන් තොර විය. අද රටවල් 46 ක් මෙම ගිවිසුමේ කොටස්කරුවන් වේ.
මෙම ගිවිසුම මගින් භූමිය මිලිටරි අරමුණු සඳහා භාවිතා කළ නොහැකි අතර දූපත් වල ස්වාභාවික පරිසරය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා නෝර්වේ වගකිව යුතුය. කෙසේ වෙතත්, ගිවිසුමේ වඩාත්ම කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය වන්නේ නෝර්වීජියානු සහ නෝර්වීජියානු නොවන අයට සැලකීම අතර වෙනසක් නොතිබිය යුතු අද්විතීය වගන්තියයි.
Longyearbyen යනු බොහෝ අය ස්වෝල්බාර්ඩ් වෙත යන විට පදිංචි වන ස්ථානයයි. දූපත් වල ඇත්තේ කිලෝමීටර 40 ක මාර්ග පද්ධතියක් පමණක් වන අතර විවිධ ජනාවාස අතර මාර්ග නොමැත. ඒවා වෙත ප්‍රවේශ විය හැක්කේ ගිම්හානයේදී බෝට්ටුවකින් හෝ ශීත ඍතුවේ හිම යානා මගින් පමණි.
නගර සීමාවෙන් පිටවන ඕනෑම කෙනෙකුට හිම වලසෙකු හමු වීම සාමාන්‍යෙයන් හෙයින් ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් රයිෆලයක් රැගෙන යයි. ඇත්ත වශයෙන්ම, මෙම දූපත් සමූහයේ දළ වශයෙන් හිම වලසුන් 3,000ක් ජීවත් වන අතර හිම වළසුන් ගණන එහි මිනිසුන් 2,926 ට වඩා වැඩිය.
ඕනෑම කෙනෙකුට ජීවත්වීමට විවෘත වුව ද, ස්වල්බාර්ඩ් යනු උපත ලැබීමට සුදුසුම ස්ථානයක් නම් නොවේ. එහි ගර්භනී කාන්තාවන් සඳහා රෝහල් නොමැති අතර යමෙකු මිය ගියහොත් පළාත් පාලන ආයතනයට මෘත දේහය නෝර්වේ ප්‍රධාන භූමියට ගෙනයාමට හෝ නැව්ගත කිරීමට සිදුවේ.
1950 දශකයේ සිට දූපත් වල මළ සිරුරු භූමදාන කිරීමට ඉඩ නොදෙනුයේ දූපත් වසර පුරාම ඝන හිම තට්ටුවකින් වැසී ඇති නිසාය. මෙහි තර්කය වන්නේ මෙම ඝන හිම තට්ටුව මළ සිරුරු ආරක්ෂා කරනවා පමණක් නොව, සමහර විට මළ සිරුරු ගැඹුරට වළලනු නොලැබුවහොත් ඒවා පිටතට තල්ලු කරනු ලැබීමයි.
ස්වෝල්බාර්ඩ්හි අවුරුද්ද පුරා අඩු උෂ්ණත්වයක් පවතින අතර ගිම්හානයේදී සාමාන්‍ය ඉහළම උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක 7 ක් පමණ වේ.
ලෝකයේ බීජ පසුම්බිය (Global Seed Vault) වන්නේ ද මෙම දූපත් සමූහයයි. ලෝන්ජියර්බයින් Longyearbyen හි ප්‍රධාන මාර්ගයට කිලෝමීටර 3 ක් පමණ දුරින් පිහිටි ප්‍රදේශයක Global Seed Vault ස්ථාපනය කර තිබේ. 2008 වසරේ සිට එහි ලොව පුරා බීජ 980,000 කට වඩා ගබඩා කර ඇත.
එහෙත් ගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම මෙම ස්ථානය වෙත ද ඍජුව බලපෑම් එල්ල කර ඇත. උෂ්ණත්වය ඉහළ යන විට, සුරක්ෂිතාගාරය පවා සම්පූර්ණයෙන්ම ආරක්ෂිත නොවනු ඇති බව සනාථ කරමින් 2017 දී එහි පිවිසුම් උමග ජලයෙන් යට වූයේ ඝන හිම තට්ටුවෙන් කොටසක් දියවීමේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි.
ලෝන්ජියර්බයින් වැසි ජලය මනසේ තබාගෙන නිර්මාණය කර නොමැති අතර මඩ හා හිම කුණාටු මෑතකදී තර්ජනයක් වී තිබේ. 1971 සිට ස්වෝල්බාර්ඩ් හි සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 4C කින් ඉහළ ගොස් ඇති අතර එය සෙසු කලාපවලට වඩා පස් ගුණයකින් වේගවත් වේ. ඔබ මතක තබා ගත යුතු වැදගත්ම දේ වන්නේ ලෝන්ජියර්බයින් ලෝකයේ වේගයෙන්ම උණුසුම් වන ස්ථාන බවයි.
බී.බී.සී වාර්තාවක් අසුරින් සකස් කළේ – තුෂාධවි
