ලොව පුරා මිලියන 4 කට කොවිඩ්රෝ-19 රෝගීන් සංඛ්‍යාවක් වාර්තා වී ඇති අතර, කොරෝනා‍ෙ වසංගය හමුවේ හෙදියන් විසින් කරන කාර්යයන් ලොව පුරා ඇගයීමටත් ප්‍රශංසාවටත් ලක්ව ඇත.
ඊයේ (12) දිනට යෙදී තිබූ ජාත්‍යන්තර හෙද දිනය (International Nurses Day – නූතන හෙද සේවයේ නිර්මාතෘ ෆ්ලෝරන්ස් නයිටිංගේල්ගේ Florence Nightingale, the founder of modern nursing උපන් දිනය වන මැයි 12 වන දින හෙද දිනය සමරනු ලැබේ) සැමරීම සඳහා, බීබීසී විවිධ මහද්වීප හතරක සේවය කරන හෙදියන්ට කතා කරමින්, කොවිඩ් -19 ට එරෙහි සටනේදී ඔවුන් මුහුණ දෙන අභියෝග පිළිබඳව විස්තර විමසා සිටියේය.
‘අම්මා මට කිව්වා මා වගේ පුතෙක් ලැබීම ගැන ඇයට කෘතඥ වෙනවා කියලා’
“කොවිඩ් -19 ට එරෙහි සටනට මා සම්බන්ධ වීම මුලදී මගේ පවුලේ අයට පහසු වුණේ නැහැ. නමුත් මගේ ආරක්ෂිත ආම්පන්නවල පින්තූර දුටු විට ඔවුන් තේරුම් ගත්තා මා ප්‍රමාණවත් තරම් ආරක්‍ෂා වී ඇති බව” Mzwakhe Mohlaloganye පවසයි.
37 හැවිරිදි දෙදරු පියෙකු වන එම්ස්වාකේ වසර පහක් හෙදියක් ලෙස සේවය කර ඇති අතර මාස දෙකක සිට ජොහැන්නස්බර්ග්හි ජංගම කොවිඩ් -19 කණ්ඩායමේ සාමාජිකයෙකි. ඔවුන් දකුණු අප්‍රිකාව තුළ කොවිඩ් “වක්‍රය සමතලා කිරීම” සදහා සුවිශේෂී කාර්යයක් කර ඇති අතර බොහෝ අය පවසන්නේ ප්‍රජා පරීක්ෂාව සහ දැනුවත්භාවය එහි විශාල කොටසක් ඉටුකළ බවයි.
වයස අවුරුදු 59 ට වැඩි අයට සහ නිදන්ගත වෛද්‍ය තත්වයන් ඇති අයට ප්‍රමුඛතාවය දෙමින් මෙම කණ්ඩායම ප්‍රාදේශීය ප්‍රජාවේ පුද්ගලයින් පරීක්ෂා කර පරීක්ෂා කරයි.
Mzwakhe විසින් තම භූමිකාව විපාකදායක ලෙස සොයාගෙන ඇති අතර, එය රෝගය පිළිබඳව ඉගෙන ගැනීමට අවස්ථාවක් ලෙසත් ඔහු සලකයි. එය ඔහුගේ රෝගීන්ගේ විවිධ තත්වයන් සමඟ සම්බන්ධ වන්නේ කෙසේද යන්නත් ඔහු දැක තිබේ. කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ පවුලේ අය මුලින් ඔහුගේ නව කාර්යභාරය ගැන පසුබට වූ අතර ඔහුගේ සුභසාධනය ගැන සැලකිලිමත් වූහ.
“අම්මා මට කිව්වා මා වැනි පුතෙකු ලැබීම ගැන ඇයට කෘතඥ වන බව‘‘
පෙරටුගාමීව තම කණ්ඩායම දැරූ උත්සාහය සහ හෙදියක් ලෙස ඔහු කළ සේවය ගැන මෙනෙහි කරන එම්ස්වාකේට හැඟෙන්නේ තමා වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරන බවයි. එය දැනුවත් කිරීම සඳහා පමණක් නොව ප්‍රජාවන් බේරා ගැනීමට ද උපකාරී වේ.
“මම මගේ රටේ ජීවිතාරක්ෂකයෙකු ලෙස හැඟෙන නිසා මම සුපිරි වීරයෙකු ලෙස දැනෙනවා‘‘
වෙන කවරදාකටත් වඩා ජනතාව හෙදියන් අගය කරන බව ඔහුට හැඟේ.
“ලොව පුරා සිටින හෙදියන් වෙ මා දෙන පණිවිඩය නම්, අත් නොහරින්න. වෛරසය පාලනය කිරීමට ඔබට හැකි සෑම දෙයක්ම කළ යුතුයි. කිසි විටෙකත් එය අසාර්ථක යැයි හැඟෙන්නේ නැහැ.”
‘මෙය ඡායාරූපයකට වඩා ලොකු කතාවක්’
එය කොවිඩ් වසංගතයට එරෙහිව ඉතාලිය ගෙන යන සටනේ සංකේතය බවට පත් විය. වෙහෙසට පත්ව සිටින හෙදියක් මුහුණු ආවරණය ද සමග පරිගණකය මත නින්දට වැටුණි. ඉතාලිය අතිෂය දරුණු ලෙස කොවිඩ් වසංගතයට ගොදුරු වී ඇත. එලේනා පැග්ලියරිනිගේ Elena Pagliarini මෙම ඡායාරූපය එහි විනාශයේ තරම ලොවට කියා පෑවේය.
“එය එබඳු නාටකාකාර තත්වයක්” යැයි එලේනා බීබීසීයට පැවසුවාය.
“සමහර රෝගීන් මා ඉදිරිපිට මිය යමින් සිටිනවා. අපි මුළු රාත්‍රියේම වැඩ කළා. උදේ 6 ට මම නැවතිලා මේසය මත ටිකක් විවේක ගන්නා අතරේ වෛද්‍යවරයෙක් මෙම ඡායාරූපය අරගෙන තිබෙනවා”
ඇය පවසන්නේ මාධ්‍යවේදීන් සහ ඇය නොදන්නා පුද්ගලයින් තමා සම්බන්ධ කර ගන්නා තුරු ඡායාරූපයේ ඇති වැදගත්කම තමා නොදැන සිටි බවයි.
“පින්තූරය එය ගත් මොහොතට වඩා විශාල වී ඇති බව මට වැටහුණා. එය චලනය වනවා පමණක් නොව නොසන්සුන් ද වුණා”
මාර්තු මැද භාගය වන විට, උතුරු ඉතාලියේ කොවිඩ් වසංගතය අති බිහිසුණු වී සෑම දිනකම සිය ගණනක් මිය යමින් සිටියදී, එලේනා ද කොවිඩ් ආසාදනය වී, සුවඳ සහ රසය පිළිබඳ හැඟීම නැති කර ගත්තාය. ඉතාලිය පුපුරා යාමේ උච්චතම අවස්ථාව කරා ළඟා වන විට ඇය දින 23 ක් නිවසේ නැවතී අප්‍රේල් 2 වන දින නැවත සේවයට පැමිණියාය.
එතැන් සිට, ආසාදන විශාල ලෙස පහත වැටී ඇති අතර දැඩි සත්කාර සේවා කළමණාකරනය කළ හැකි මට්ටමකට පැමිණ ඇත. කොවිඩ් වසංගතයෙන් දැඩිව බැට කෑ ඉතාලිය එහි අගුළු දැමීම ලිහිල් කිරීමට පටන් ගෙන තිබේ.
“අපි දැන් දෙවන අදියරෙහි සිටිමු” එලේනා පවසන්නේය.
“අප වෙත තවමත් ආසාදිතයින් පැමිණෙමින් පවතින නමුත් රෝග ලක්ෂණ සැහැල්ලු යි: උගුරේ අමාරුව, විජලනය, දැඩි හිසරද ඔවුන් තුළ දැකිය හැකියි. නමුත් එය හදිසි තත්වයක් නොවේ.”
කොවිඩ් වසංගතයට එරෙහි දුෂ්කර සටනේදී ඉතාලියේ අවම වශයෙන් සෞඛ්‍ය සේවකයින් 160 ක් මියගොස් තිබේ. රටේ වෛද්‍යවරුන් ( සෑම තැනකම මෙන්) මෙම සටනේ වීරයන් ලෙස සැලකේ.
“මම මගේ වැඩ ගැන ආඩම්බර වෙමි”, එලේනා පවසයි. “එම ඡායාරූපය මා පමණක් පෙන්වන නමුත් එය සියලුම හෙදියන් සහ වෛද්‍යවරුන් නියෝජනය කළ යුතුයි”
‘ඔවුන් 70 ට වැඩි අයයි’
එක්සත් ජනපදයේ සේවය කරන හෙදියක් වන ගේබ්‍රියෙලා සෙරානෝට Gabriela Serrano සිය පළමු කොවිඩ් -19 රෝගියා රෝහලෙන් පිටව ගිය අයුරු දුටු දවසේ සොඳුරු මතකයන් ඇත.
“මම ඇයව රෝහලෙන් පිටතට ගෙන යන විට ඇය බොහෝ සතුටට පත් වුණා. ඇය පැවසුවේ,” හිරු බැබළීම සහ නැවුම් වාතය ආශ්වාස කිරීම දැකීම සතුටක් බවයි “
ගේබ්‍රියෙලා අවුරුදු හතක් තිස්සේ හෙදියක් ලෙස සේවය කරයි. වසංගතය අතරතුර ඇය සැන් ෆ්රැන්සිස්කෝ නගරයට නුදුරින් පිහිටි රෝහලක සේවය කළාය.
“මම රැකබලා ගනිමින් සිටි කොවිඩ් -19 රෝගීන් දෙදෙනාට තවත් රෝග තත්ත්වයන් කිහිපයක් ද තිබුණා. ඔවුන් දෙදෙනාම 70 වැනි විය පසු කළ අය. එහෙත් ඔවුන් දිවි ගලවා ගැනීමට සමත් වුණා. එය මගේ බලාපොරොත්තු අලුත් කළා”
31 හැවිරිදි ගේබ්‍රියෙලා පසුගිය මාස දෙක තුළ කොරොන නොවන මරණ තුනක් දැක තිබේ. ඇය මිය යන කාන්තාවක් රැකබලා ගත් ආකාරය විස්තර කළාය.
“ඇය පළමු දිනයේ මඳක් ප්‍රතිචාර දැක්වූ නමුත් කතා කළේ නැහැ. මා සමඟ නැවත කතා කිරීමට ඇයට නොහැකි වුවද මම ඇයට කරන සෑම දෙයක්ම පැහැදිලි කළා”
ඊළඟ දවසේ රෝගියා ඇස් ඇරියේවත් නැත.
රෝගියාගේ අවසාන පැයවලදී ඥාතීන් බැලීමට රෝහල අවසර දී ඇත. අවාසනාවකට මෙන් ඇයට සමීප පවුලක් නොසිටි අතර ඇගේ හොඳම මිතුරා රෝහලෙන් ඈත්ව සිටීමට තීරණය කළේය.
“මම ඇය සමඟ වාඩි වී, ඇගේ අත අල්ලාගෙන ඇයට පැවසුවා එය හොඳින් සිදුවන බව. ඇය සමඟ යමෙකු සිටින බව මම ඇයට පැහැදිලි කළා” ගේබ්‍රියෙලා පවසයි.
“ඒ අවස්ථාවේදී ඇයට මට ඇහුම්කන් දිය හැකිදැයි මම දන්නේ නැහැ. නමුත් එය ඇය වෙනුවෙන් මට කළ හැකි හොඳම දේ තමයි”
ඇය සංචාරක හෙදියක් වන අතර ඔවුන් කෙටි කාලීන කොන්ත්‍රාත්තු මත සේවය කරන අය ලෙස හැඳින්වේ. වෛරසය වැළඳෙනු ඇතැයි මිනිසුන් බිය වන අතර බොහෝ දෙනා හදිසි නොවන ප්‍රතිකාර සඳහා රෝහල්වලින් ඈත්ව සිටින බැවින් සාමාන්‍ය රෝගීන් ඇතුළත් කිරීම් අඩු වී ඇත. එබැවින් ඇය සේවය කරමින් සිටි රෝහල ඇගේ රැකියාව නතර කිරීමට තීරණය කළේය.
“මාසයක් ඇතුළත රැකියාවක් ලබා ගැනීම ගැන මම ඉතා සුබවාදීව සිටිනවා. මට ලබා ගත හැකි දේ මම ගන්නවා‘‘
‘තනි ආසාදිත පුද්ගලයෙකුට මුළු ජනතාවටම තර්ජනයක් විය හැකියි’
“මාර්තු 24 වන දින අපගේ පළමු කෝවිඩ් -19 ධනාත්මක රෝගියා අපට හමු වුණා. වහාම මම මගේ රෝහලේ ගෝත්‍රික රෝගීන් දෙදෙනෙකු ගැන සිතුවා” යනුවෙන් ශාන්ති තෙරේසා ලක්‍ර Shanti Teresa lakra පැවසුවාය.
ඉන්දියාවේ අන්දමන් හා නිකොබාර් දූපත් වල ජීවත් වන සුළු ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් වෙත සෞඛ්‍ය සේවා සැපයීම සඳහා ශාන්ති නමක් දිනාගෙන ඇති අතර ඉන්දියාවේ හෙදියන් සඳහා ඉහළම වෘත්තීය පිළිගැනීම වන ෆ්ලෝරන්ස් නයිටිංගේල් සම්මානයෙන් ද ඇය පිදුම් ලබා ඇත. (The Florence Nightingale award, the highest professional recognition for nurses in India)
ඇය නියුමෝනියාවෙන් පීඩා විඳි ජරාවා ගෝත්‍රයට Jarawa tribe අයත් පස් හැවිරිදි පිරිමි ළමයෙකු මෙන්ම ෂොම්පන් ගෝත්‍රයේ Shompen trib කාන්තාවක් ද රැකබලා ගනිමින් සිටියාය.
ජරාවාස් ජනයා බාහිර ලෝකය සමඟ සම්බන්ධතා පැවැත්වූයේ 1997 දී පමණි. නිරුවත් දඩයම්කරුවන් වන ඔවුන් ජීවත් වන්නේ පෝර්ට් බ්ලෙයාර් සිට කි.මී. 80 (මීටර 50) ක් පමණ දුරින් පිහිටි වන රක්ෂිතයක ය.
පිරිමි ළමයා රෝහලෙන් පිටත් කර සතියකට පසු ඇය ඔහුව පරීක්ෂා කිරීම සඳහා වනාන්තර ප්‍රදේශයට ගියාය.
“ඔහු සම්පූර්ණ සුවය ලබා සිටියා. මට ඔවුන්ගේ භාෂාව ටිකක් කතා කළ හැකි බැවින්, වනාන්තරයේ ඈත ගොස් ජීවත් වන ලෙස මම ඔවුන්ට කියා සිටියා‘‘
දියුණු සමාජයෙන් බොහෝ දුරස් වූ හුදකලාව වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ මෙම ආදිවාසී කණ්ඩායම් සඳහා පලිහක් ලෙස සේවය කළ නමුත් පසුගිය ශතවර්ෂය තුළ පුළුල් වන ජනාවාස ඔවුන්ගේ ජනගහනය විනාශ කර දමා ඇත. ශාන්ති පවසන්නේ දැනට ජරාවා ගෝත්‍රයේ සාමාජිකයින් 450ක් පමණ සිටින බවයි.
“ඔවුන්ගේ ප්‍රතිශක්තිය අඩුයි. තනි ආසාදිත පුද්ගලයෙකුට මුළු ජනතාවටම තර්ජනයක් විය හැකියි”
වාර්තා කිරීම ස්වාමිනාදන් නටරාජන්, මාක් ලෝවන් සහ ක්‍රිස්ටියන් පාකින්සන් විසිනි – බී.බී.සී. වාර්තාවක් ඇසුරිණ් සකස් කළේ – තුෂාධවි
