අපේ පෘථිවියේ වත්මන් ස්වභාවයට ගිනිකඳු මගින් ඇති වුණ බලපෑම පොදුවේ සලකන්නේ ධනාත්මක එකක් විදිහටයි. ඇතැම් විට ගිනි කඳු පිපිරීම් සිදු නොවුණා නම් ලෝකය මීට වඩා බොහෝ වෙනස් විය හැකි බවටත් භූ විද්‍යාඥයින් සහතික දෙනවා. ‘එය එතරම් සුවිශේෂයි, වැදගත්’ භූ විද්‍යාඥයින් කියනවා.
පෘථිවියේ ආරම්භක යුගයේදී එය එසේ වුවත් වානරයා – මානවයා වූ පසු නම් ගිනි කඳු පිපිරීම් සැලකුණේ බිහිසුණු සිදුවීමක් ලෙසයි. නැති නම් ‘යක්ෂයාගේ වැඩක්’ විදිහටයි. ඒ ගිනි කඳු පිපිරීම එතරම්ම විනාශකාරී වූ නිසයි.
පෘථිවිය සම්භවය වූ දා සිට ගිනි කඳු පිපිරීම් කෝටි ප‍්‍රකෝටි ගණනක් සිදු වුණත් වාර්තාගත බිහිසුණුම ගිනි කඳු පිපිරීම වාර්තා වන්නේ ක‍්‍රිස්තු පූර්ව 79 දී රෝමයේ ජනාකීර්ණ නගරයක් වූ පොම්පෙයි වනසා දැමූ ගිනි කඳු පිපිරීමයි.
එදා සිට අද දක්වාම, ලංකාවේ අපි මුහුණ දී නැති වුණත් අඛණ්ඩව ලෝකයේ නොයෙක් තැන්වලින් ගිනි කඳු පිපිරීම් වාර්තා වෙනවා. ඇතැම් ඒවා බිහිසුණු වන අතර ඇතැම් ඒවා වාර්තා කිරීමට තරම් දෙයක් පවා නැති සුළු පිපිරීම් වෙනවා.
මේ අතර ලෝකයේ බිහිසුණුම ගිනිකඳු 08 ගැන පසුගිය දා ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය වාර්තා කළා. ලංකාවේ අපට අලූත් දැනුමක් වන ඒවා ගැන විස්තර ඔබට ගෙන ඒමට අපි තීරණය කළා.
8. තායිවානයේ ටැටූන් සමූහය Tatun Group, Taiwan
තායිවානය කියන්නේ අති නවීන වගේම සුන්දර දේශයක්. ඒ නිසාම තායිවානය ගැන කියන කතා අතර බිහිසුණු ගිනි කන්දක් ගැන කවුරුත් කියන්නේ නැහැ. ඒත් ලෝකයේ බිහිසුණුම ගිනි කඳු අතර 08 වැනි තැන ගන්නා ගිනි කන්දට හිමිකම් කියන්නේ තායිවානයයි. විද්‍යාඥයින් පවසා ඇත්තේ Tatun Group, Taiwan ගිනි කන්දක සියලු දර්ශක පෙන්වන බවයි. තායිවානයේ අග නුවර වන ‘තායිපේ’ ආසන්නයේ මේ ගිනි කන්ද පිහිටා තිබෙනවා. විද්‍යාඥයින් කියන්නේ යම් කිසි ආකාරයකින් මෙය පුපුරා ගියහොත් සිදුවිය හැකි විනාශය ගණන් බැලිය නොහැකි බවයි.
7. ඔරිගන්හි මවුන්ඩ් හුඩ් Mount Hood, Oregon
Mount Hood යනු ඔරිගන් ප්‍රාන්තයේ උසම කඳු මුදුන වන අතර එය ප්‍රාන්තයේ විශාලතම නගරය වන පෝට්ලන්ඩ් සිට මිනිත්තු 90 ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. ගිනි කන්ද පසුගිය වසර මිලියන භාගයක පමණ කාලයක සිට අඛණ්ඩව ක්‍රියාත්මක වන අතර අවසන් මහා පිපිරීම සිදුවන්නේ මීට වසර 300 කට පමණ පෙරය. ඊළඟ පුපුරා යාම බලවත් නොවිය හැකි නමුත් එය තවමත් අවට ප්‍රදේශයේ බරපතල ගැටළු ඇති කළ හැකියි.
6. ඉන්දුනීසියාවේ මෙරාපි කන්ද Mount Merapi
ඉන්දුනිිසියාව කියන්නේ ගිනිකඳු බහුල රටක්. ඒ අතර ප‍්‍රධානතම හා බිහිසුණුම ගිනිකන්ද මෙයයි. මේ ගිනි කන්ද පසුගිය 2018 මැයි 11 වන දින පුපුරා යාමට පටන් ගත්තා. අළු සහ විෂ වායුවලින් මුළු ප‍්‍රදේශයම වැසී ගොස් ඇති නමුත් එය සුන්දර දර්ශනයක් බව නම් නොකියා බැහැ.
5. කිලාවියා ගිනි කන්ද, හවායි Kilauea Volcano, Hawaii
හවායි දූපත්වල ඇති ගිනි කඳු පහෙන් වඩාත් ක්‍රියාකාරී වන්නේ කිලාවියා ය. 1983 සිට 2018 දක්වා එය අඛණ්ඩව පුපුරා ගිය අතර පසුගිය වසරේ විශාල පිපිරීමක් සිදුවිය. සෑම විශාල පිපිරීමක්ම හානිවීමට හා ප්‍රදේශයේ ප්‍රජාවන් ඉවත් කිරීමට හේතු වේ. එය වසර ගණනාවක් පුරා භූමිකම්පා කිහිපයක් ද ඇති කර තිබේ.
4. පිලිපීනයේ පිනාටුබෝ කන්ද Mount Pinatubo
අඩි 4,800 ක් උස සහ රටේ අගනුවර වන මැනිලා සිට සැතපුම් 55 ක් වයඹ දෙසින් පිහිටා ඇති පිනාටුබෝ කන්ද යනු නිශ්ශබ්ද, අක්‍රිය ගිනි කන්දක් හදිසියේම ජනතාව කෙරෙහි කෝපය මුදා හැරිය හැකි ආකාරය පිළිබඳ අධ්‍යයනයකි. 1991 දී එය පුපුරා ගිය විට (වසර 600 කට වැඩි කාලයක් තුළ ප්‍රථම වතාවට) අළු හා බර පාෂාණ වැසි ඇද හැළුණු අතර එය 700 දෙනෙකුගේ මරණයට පත්විය. 100,000 කට වැඩි පිරිසකට නිවාස අහිමි විය.
3. කෝටෙපෙක් කැල්ඩෙරා, එල් සැල්වදෝරය – Coatepeque Caldera,
මීට වසර 60,000 කට පමණ පෙර, රටේ විශාලතම ගිනි කඳු වලින් එකක් වන සැන්ටා ඇනා සමඟ ස්ට්‍රැටොවොල්කානෝ සමූහයක් කඩා වැටීමෙන් පසු මෙම විශාල කැල්ඩෙරා වටා විලක් ඇති විය.
2. ජපානයේ ෆුජි කන්ද – Mount Fuji
ජපානයේ උසම ස්ථානය හා ජපානයේ විශාලතම ගිනි කන්ද වන අති සුන්දර Mount Fuji 1707 සිට පුපුරා ගොස් නැත. එම වර්ෂයේ මුලදී ඇති වූ භූමිකම්පාවකින් එය සිදුවිය. අළු සහ සුන්බුන් ටෝකියෝ වෙත ළඟා වීමට සමත් විය. විද්‍යාඥයින් සැලකිලිමත් වූයේ ෆුජි වලට වඩා පීඩනය ඉහළ නැංවූ 2014 භූමිකම්පාවේ කල්පවත්නා බලපෑම් පිළිබඳව ය. ගිනි කන්ද පුපුරා ගියහොත් අවට ප්‍රදේශයේ මිලියන 25ක වැසියන්ට එය බලපෑ හැකිය.
1. කැම්පි ෆ්ලෙග්‍රෙයි, ඉතාලිය – Campi Flegrei
මෙහි බරපතළ ගැටලුවක් තිබේ. එය මිලියන 6 ක ජනගහනයක් සිටින ප්‍රදේශයක පිහිටා ඇත. එබැවින් එය හදිසියේම පුපුරා ගියහොත්, එහි ප්‍රතිවිපාක මුළු ජනතාවම අත්විඳිනු ඇත. එය අවසන් වරට පුපුරා ගියේ 1538 දී වන අතර එය සාපේක්ෂව නොසැලකිලිමත් වුවත්, එය විශාල දෙයකට හේතු වේ.
