ලංකාවේ කොවිඩ්-19 එන්නත්කරණ වැඩසටහන දැන් වේගයෙන් ඉදිරියට යනවා. මේ ගැන අපි රජයට ස්තුතිය පළ කරනවා. ඒත් පසුගිය කාලය පුරා ජනමාධ්‍ය, විශේෂයෙන් සමාජමාධ්‍ය කොවිඩ් එන්නත්කරණය ගැන ගෙන ගිය ඍණාත්මක ප්‍රචාරය නිසා තවමත් ජනතාව අතර එන්නත්කරණය ගැන ඍණාත්මක ආකල්ප රැසක් තිබෙනවා. එය මේ එන්නත්කරණ වැඩසටහන සාර්ථක කරගෙන කොවිඩ් වසංගතය පිටු දැකීමට ප්‍රබල බාධාවක්.
ඊනියා දේශීය වෛද්‍ය ක්‍රමය, අපේකම ආදි පුහු අදහස් වලින් මේ වසංගතය ජය ගැනීමට නොහැකි බව අපිටත් වඩා දීර්ඝ කාලීන ආයුර්වේද අත්දැකීම් තිබෙන, කොත්තමල්ලි, කහ කන ඉන්දියාව අද පවත්ව ඇති තත්ත්වයෙන් වටහා ගන්න එක අපහසු නැහැ. ඒ නිසා කොවිඩ් එන්නත්කරණය ගැන අප තුළ ඇති ඍණාත්මක ආකල්ප සහ පුහු භීතිය ඉවත්කර ගැනීමට දැන් කාලය පැමිණ තිබෙනවා.
අපි මේ ලිපිය මගින් එන්නත්කරණය සම්බන්ධයෙන් ඔබට ඇති ගැටලු රැසකට විද්‍යාත්මක පිළිතුරු ලබාදීමට අපේක්ෂා කරනවා.
එන්නත ගැනීම අනිවාර්යද?
වයස අවුරුදු 18 ට වැඩි ඕනෑම අයෙකුට රජයේ මාර්ගෝපදේශයන්ට අනුව එන්නත ලබා ගත හැකිය. එබැවින්, සෑම කෙනෙකුම හැකි ඉක්මනින් එන්නත ගැනීම සුදුසුය. එන්නත ප්‍රතිශක්තිය වැඩි කරන බැවින් එන්නත ලබා ගැනීමට සියලු දෙනාම උන්නදු විය යුතු
එන්නත් ලබා ගැනීමට සූදානම් නම් ආහාර ගැනීම නුසුදුසුද ? නැතහොත් එන්නත් ලබා ගැනීමට යාමට පෙර යමක් අනුභව කළ යුතුද?
ඔබට ආහාර ගැනීමට, සජලීව සිටීමට සහ ඖෂධ ගැනීමටද හැකිය. එන්නත ලබා ගැනීම සඳහා විශේෂ අවශ්‍යතා නොමැත.
COVID-19 එන්නත ලබා දෙන්නේ කෙසේද? එන්නත ලබා දෙන්නේ අභ්‍යන්තර මාංශ පේශි එන්නතක් ලෙසිනි.
COVID-19 එන්නත ලබා ගැනීමට පෙර සෞඛ්‍ය නිලධාරීන් සමඟ මා බෙදාගත යුතු තොරතුරු මොනවාද?
COVID-19 එන්නත ලබා ගැනීමට පෙර ඔබ පහත තොරතුරු සෞඛ්‍ය නිලධාරීන් සමඟ බෙදා ගත යුතුය:
- ඔබට උණක් ඇත්තනම්
- ඔබට තවත් COVID-19 එන්නතක් ලැබී
- ඇත්නම්
- ඔබ ගර්භණී නම්, ගැබ් ගැනීමට සැලසුම් කර තිබේ නම් හෝ මව්කිරි දෙන විටඔ
- ඔබේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතියට බලපාන ඖෂධයක් භාවිතා කරන්නේ නම්
- ඔබට ලේ ගැලීමේ ආබාධයක් ඇත්නම්
- ආහාර, එන්නත්, ඖෂධ වලින් පසු ඔබට දරුණු අසාත්මිකතා ප්‍රතික්‍රියාවක් ඇත්නම්.
පශ්චාත් එන්නත නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා යමෙකුට ගත යුතු පූර්වාරක්ෂාවන් තිබේද?
කෙනෙකුට මෘදු උණ, ශරීර කැක්කුම හෝ හිසරදයක් හෝ කරකැවිල්ලක් ඇතිවිය හැකි බැවින් දිනක් හෝ දෙකක් විවේක ගැනීමට උපදෙස් දෙනු ලැබේ. එමනිසා, එන්නත්කරණයෙන් පසු විවේක ගැනීම සුදුසුය.
පොදුවේ පළපුරුදු අතුරු ආබාධ මොනවාද?
හිසරදය, ශරීර කැක්කුම, මෘදු උණ, එන්නත් කිරීමේ වේදනාව හෝ අතෙහි තද ගතිය සහ කරකැවිල්ල.
COVID-19 එන්නත් මාත්‍රා කීයක් ලබා දී ඇත්ද?
COVID-19 එන්නත් කිරීමේ කාලසටහන සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා සති හතරක් හෝ අටක් බැගින් වූ එන්නත් මාත්‍රා දෙකක් ලබා ගත යුතුය.
COVID-19 එන්නත ලබා දීමට පෙර හෝ පසුව මට වේදනා නාශක ඖෂධ ලබා ගත හැකිද?
COVID-19 එන්නත ලබා දීමට පෙර වේදනා නාශක ගැනීම නිර්දේශ නොකරයි. කෙසේ වෙතත්, ඔබේ එන්නත පරිපාලක විසින් පරස්පර විරෝධී නොවන්නේ නම්, COVID-19 එන්නතෙන් පසුව ඔබට එවැනි ඖෂධ ලබා ගත හැකිය.
එන්නත ලබා ගැනීමෙන් පසු මම ප්‍රතිදේහ නිපදවන්නේ කවදාද?
COVID-19 එන්නත දෙවන මාත්‍රාව ලබා ගැනීමෙන් සති දෙකකට පසුව ආරක්ෂිත ප්‍රතිදේහ මට්ටම් සාමාන්‍යයෙන් වර්ධනය වේ.
මට එන්නතෙන් COVID-19 ආසාදනය විය හැකිද?
COVID-19 එන්නත් ඕනෑම සජීවී වෛරසයකින් තොරයි. දැනට පවතින එන්නත් කුඩා RNA කැබැල්ලකින් (වෛරසයෙන් තොර) සකස් කර ඇත. වෛරස් ස්පයික් ප්‍රෝටීන වලට එරෙහිව ප්‍රතිදේහ නිපදවීම සඳහා පුද්ගලයෙකුගේ ප්‍රතිශක්තිකරණ සෛල සක්‍රීය කිරීමට එය උපකාරී වන අතර, පුද්ගලයෙකු වෛරසයට නිරාවරණය වුවහොත් හෝ ඔහු හෝ ඇය දැනටමත් ඔවුන්ගේ පද්ධතියේ ආරක්ෂිත ප්‍රතිදේහ ඇති බව අඟවයි.
COVID-19 එන්නත පිරිමින්ගේ හෝ කාන්තාවන්ගේ වඳභාවයට හේතු විය හැකිද?
COVID-19 එන්නත පිරිමින්ගේ හෝ කාන්තාවන්ගේ වඳභාවයට හේතු වන බවට විද්‍යාත්මක සාක්ෂි නොමැත.
යමෙකුට පළමු වරට එන්නත ලබා දීමෙන් පසු ආසාදනය වුවහොත් ඔහුට / ඇයට දෙවන මාත්‍රාව ලබා ගැනීමට සුදුසුකම් ලැබිය හැක්කේ කවදාද?
එන්නත ලබා ගැනීමෙන් පසු පුද්ගලයෙකුට COVID ආසාදනය වුවහොත්, ඔහු / ඇය සුවය ලැබීමෙන් මසකට පසු දෙවන මාත්‍රාව සඳහා සුදුසුකම් ලබයි.
COVID-19 වලින් සුවය ලැබූ අයට එන්නත ලබා ගැනීමට පෙර කොපමණ කාලයක් බලා සිටිය යුතුද?
එන්නත ලබා ගත් වහාම පුද්ගලයෙකුට COVID ධනාත්මක බව පරීක්ෂා කළ හැකිද? එන්නත සඳහා පොරොත්තු කාලය මාසයකට පසු සුවය ලැබීමකි. වෛරසයට නිරාවරණය වුවහොත්, එන්නත ලබා දීමෙන් පසු වෛරසයට එරෙහිව ප්‍රතිශක්තිය ගොඩනැගීමට කාලය ගතවන බැවින් පුද්ගලයෙකුට COVID ධනාත්මක විය හැකිය. දෙවන මාත්‍රාවෙන් පසුව ආසාදනයේ බරපතලකම විශාල ලෙස අඩු වුවද ඒවා අසමමිතික විය හැකිය. පොදුවේ ගත් කල, පුද්ගලයෙකුට දෙවන එන්නත ලබා දීමෙන් සති දෙකකට පසුව, ආසාදනයෙන් ප්‍රතිශක්තිය ලැබෙනු ඇත. නමුත් ඒවා අන් අයට ආසාදනය විය හැකි බැවින් අනුන්ගේ ආරක්ෂාව සඳහා මුව ආවරණ, අත් සනීපාරක්ෂාව සහ සමාජ දුරස්ථ කිරීමේ සම්මතයන් තවමත් අනුගමනය කරන ලෙස උපදෙස් දෙනු ලැබේ.
යමෙකු පිළිකා, දියවැඩියාව, අධි රුධිර පීඩනය වැනි රෝග සඳහා ඖෂධ ලබා ගන්නේ නම් ඔවුන්ට තවමත් එන්නත ලබා ගත හැකිද?
මේ පිරිසට COVID ආසාදනයෙන් සංකූලතා ඇතිවීමේ වැඩි අවදානමක් ඇත. එබැවින් ඔවුන් සියලු දෙනාටම හැකි ඉක්මනින් එන්නත් ලබා ගැනීම ප්‍රමුඛතාවයක් විය යුතුය.
අධි රුධිර පීඩනය සහ දියවැඩියාව වැනි රෝගවලින් පෙළෙන අයට ඔවුන්ගේ එන්නත ලබාදීමෙන් පසු අසනීපයක් දැනේ නම් ඔවුන් ලබා දෙන උපදෙස් මොනවාද?
ඔවුන් එන්නත ලබා ගැනීමට යන විට, ඔවුන්ගේ රුධිර පීඩනය සහ සීනි මට්ටම සාමාන්‍ය මට්ටමින් සහ පාලනය යටතේ පවතින බව සහතික කළ යුතුය. කිසියම් හේතුවක් නිසා මට්ටම් උච්චාවචනය වේ නම්, ඔවුන් පාලනය කරන තෙක් එන්නත ගැනීමෙන් වැළකී සිටිය යුතුය. එන්නත ලබා දුන් දිනයේ පවා නියමිත වේලාවට ඔවුන්ගේ ඖෂධ ලබා ගැනීමට ඔවුන් වගබලා ගත යුතුය. එන්නත ලබා දීමෙන් පසු, ඔවුන් යම් සංකූලතාවයක් අත්විඳින්නේ නම්, ඔවුන් වහාම වෛද්‍යවරයෙක් අමතන්න. පශ්චාත් එන්නත පූර්වාරක්ෂාව සෑම කෙනෙකුටම එක හා සමානයි.
ජලභීතිකා නාශක වැනි වෙනත් ආසාදන සඳහා එන්නත් ලබා ඇති පුද්ගලයෙකුට කොපමණ ඉක්මනින් එන්නත ලබා ගත හැකිද?
COVID එන්නත සහ වෙනත් ඕනෑම එන්නතක් අතර සති දෙකක පරතරයක් තිබිය යුතුය.
එන්නත සඳහා සුදුසුකම් නොලබන්නේ කවුද?
අධික උණ ඇති ඕනෑම අයෙක් එන්නත නොගත යුතුය. එන්නත් ගැනීමට පෙර වෛද්‍ය උපදෙස් ලබා ගත යුතුය.
- දැනටමත් COVID ආසාදනය වී ඇති අය
- ගැබිණි කාන්තාවන් හා කිරි මව්වරුන් මෙම එන්නත ලබා ගැනීමට පෙර වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාගත යුතුය.
- ශරීරික ආබාධ සහිත අය
- විශේෂයෙන් ආහාර හා ඖෂධ ආසාත්මිකතා ඇති අය
- රුධිර පීඩනය අඩු කිරීමේ ඖෂධ ලබා ගන්නා අය
- පළමු එන්නතට දරුණු අසාත්මිකතා ඇතිවීමේ දුර්ලභ අවස්ථාවක් ඇති අය
කාන්තාවන්ට ඔවුන්ගේ ඔසප් පරිච්ඡේදයේදී එන්නත් ලබා ගැනීම ආරක්ෂිතද?
ඔසප් වීම ප්‍රතිශක්තීකරණ මට්ටමට බාධාවක් නොවන සම්පූර්ණයෙන්ම ස්වාභාවික ක්‍රියාවලියකි. ඒ හා සමානව, ඔසප් වීමේදී එන්නත් කිරීමෙන් ඇතිවන අහිතකර බලපෑම් යෝජනා කිරීමට සායනික සාක්ෂි නොමැත. එබැවින් සියලුම කාන්තාවන්ට ඔවුන්ගේ ඔසප් චක්‍රය ගැන කරදර නොවී එන්නත් ලබා ගැනීම සුදුසුය.
ගර්භනී කාන්තාවන් සහ කිරි දෙන මව්වරුන් සඳහා එන්නත් කිරීම, ආහාර ගැනීම, පූර්වාරක්ෂාව, කළ යුතු දේ සහ නොකළ යුතු දේ පිළිබඳ උපදෙස් කිහිපයක් ඔබට බෙදා ගත හැකිද?
ජාත්‍යන්තර අධ්‍යයනයන්හි භාවිතා කරන එන්නත් මෙහි ඇති ඒවාට වඩා වෙනස් වන අතර ගර්භනී කාන්තාවන් සඳහා එන්නත් භාවිතය සුදුසු යැයි යෝජනා කිරීමට අපට දත්ත නොමැත. කිරි දෙන මව්වරුන්ගේ එන්නතෙහි ආරක්ෂාව සනාථ කරන කිසිදු දත්තයක් අප සතුව නොමැත.
කෙසේ වෙතත්, ගර්භනී කාන්තාවන්ට සහ කිරි දෙන මව්වරුන්ට ඔවුන්ගේ නාරිවේද විශේෂඥ වෛද්‍යවරයාගෙන් උපදෙස් ලබා ගත හැක්කේ කොරොන වයිරසයට නිරාවරණය වීමේ අවදානම එන්නත් කිරීමේ අවදානමට වඩා වැඩි ද යන්න සහ ඒ අනුව එන්නත ලබා ගත යුතුද යන්න තීරණය කිරීමයි.
සාමාන්‍ය ජනගහනයට වඩා ගර්භනී හෝ කිරි දෙන කාන්තාවන්ට COVID-19 ආසාදනය වීමට වැඩි ඉඩක් ඇති බවට සායනික සාක්ෂි නොමැති හෙයින්, ඔවුන් විටමින්, ක්ෂුද්‍ර පෝෂක හා ප්‍රෝටීන අධික පෝෂ්‍යදායී ආහාර වේලක් පවත්වා ගත යුතුය.
ගර්භනී මව එන්නත ලබා ගන්නේ නම් ගර්භාෂයේ සිටින දරුවාට ආරක්ෂිතද?
එන්නතෙන් කලලයට සායනික බලපෑමක් නොමැති බව ජාත්‍යන්තර අධ්‍යයන කිහිපයකින් ඔප්පු වී ඇත. එක්සත් ජනපදයේ රෝග පාලනය හා වැළැක්වීමේ මධ්‍යස්ථානය (සීඩීසී) පවා උපදෙස් දී ඇත්තේ ගර්භනී කාන්තාවන්ට එන්නත ලබා ගත හැකි බවයි. කෙසේ වෙතත්, දැනට ඉන්දියාවේ පවතින එන්නත් පිළිබඳව එවැනි සායනික දත්ත නොමැත. එබැවින් ගර්භනී කාන්තාවන් තීරණයක් ගැනීමට පෙර ඔවුන්ගේ පුද්ගලික නාරිවේද විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා හමුවීම සුදුසුය.
දරුණු ඇදුම රෝගීන් එන්නත ලබා ගැනීමට පෙර ගත යුතු පියවර මොනවාද?
ඇදුම යනු ආසාත්මිකතා තත්වයකි, එබැවින් සමහර ඇදුම රෝගීන්ට විශේෂිත ඖෂධයකට ආසාත්මිකතා වැනි අසාත්මිකතා ඇති විය හැක, එබැවින් ඔවුන් මේ පිළිබඳව එන්නත් නිලධාරියාට දැනුම් දිය යුතු අතර ඒ අනුව එන්නත ලබා ගත යුතුය. ඔවුන් අතීතයේ දී කිසියම් එන්නතකට (COVID නොවේ) අසාත්මිකතා වලට මුහුණ දී ඇත්නම්, ඔවුන් මේ පිළිබඳව එන්නත් නිලධාරියාට ද දැනුම් දිය යුතුය. එන්නත ලබා දුන් දිනයේ පවා ඔවුන් නිතිපතා ඖෂධ ගත යුතුය.
එන්නත ලබා ගැනීමට පෙර හෝ පසුව ප්ලාස්මා / රුධිරය පරිත්‍යාග කිරීම වඩා හොඳද?
ප්ලාස්මා හෝ රුධිරය පරිත්‍යාග කිරීම පුද්ගලයෙකුට COVID ආසාදනය වී RTPCR ධනාත්මක වාර්තාවක් ලැබෙන විට රඳා පවතී. ප්ලාස්මා හෝ රුධිරය පරිත්‍යාග කිරීමට වඩාත් සුදුසු කාලය වන්නේ ආසාදනයෙන් මාසයකට පසු සුවය ලැබීමයි. මන්දයත් එම අවස්ථාවේ ප්‍රතිශක්තිය උපරිම මට්ටමක පවතින බැවිනි.
සමේ රෝග ඇති අයට එන්නත ලබා ගත හැකිද?
සමේ රෝග ඇති පුද්ගලයින් COVID-19 ට එරෙහිව එන්නත් කිරීමෙන් වැළකී සිටිය යුතු බවට කිසිදු සාක්ෂියක් නොමැත. මෙම එන්නත රෝගීන්ට ප්‍රතිශක්ති ඖෂධ හෝ ජීව විද්‍යාත්මක ඖෂධ වන ඔමලිසුමාබ්, සෙකකිනුමාබ් වැනි අයටද ආරක්ෂිත වේ. ආහාර, සුරතල් සතුන්, දූවිලි, පරිසර දූෂණය, රබර් කිරි ආදිය ආසාත්මිකතා ඇති අයටද එන්නත ආරක්ෂිතව ගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, කිසිදු අහිතකර ප්‍රතික්‍රියාවක් සිදු නොවීමට වග බලා ගැනීම සඳහා එන්නත්කරණයෙන් පසු විනාඩි 30 ක් එන්නත් මධ්‍යස්ථානයේ රැඳී සිටින ලෙස ඔවුන්ට උපදෙස් දෙනු ලැබේ.
COVID-19 එන්නතකට පෙර මාත්‍රාවකින් හෝ එහි ඕනෑම සංරචකයකින් පසු දරුණු අසාත්මිකතා ප්‍රතික්‍රියා (උදා: ඇනෆිලැක්සිස්) ඇති රෝගීන්ට එන්නත ලබා ගැනීමෙන් වළකින්න.
Femina ඇසුරිණි – සකස් කළේ – තීක්ෂණ වෙළෙන්එගොඩ
