අන්තවාදී තලේබාන් පාලනය යටතේ දකුණු ආසියාව, විශේෂයෙන් ඉන්දියාව සහ ශ්‍රී ලංකාව දැඩි සේ සැලකිලිමත් විය යුතු බවට ජාත්‍යන්තර දේශපාලන විශ්ලේෂකයින් දැඩිව අවධාරණය කර ඇත. ඔවුන්ගේ අදහස වන්නේ ඇෆ්ගනිස්ථානය යළි අන්තවාදී තලේබාන් ග්‍රහණයට නතු වීම දකුණු ආසියාවේ ඉස්ලාම් අන්තවාදය යළි උත්තේජනයට පත්කරනු ඇතැයි. විශේෂයෙන් වත්මන් තලේබාන් පාලනය පිටුපස චීනය ප්‍රමුඛ භූමිකාවක් නිරූපණය කිරීම සමග ඉන්දියාවට එහි ආතතිය දැඩිව දැනෙන බවක් ද ඒ සමග ශ්‍රී ලංකාවට ද දැඩි සේ සැලකිලිමත්වීමට සිදුවනු ඇති බවට ද අදහස් පළ වේ.
මෙම ලිපිය මගින් අවධාරණය යොමු කෙරෙන්නේ වත්මන් තලේබාන් පාලනය තුළ ඉන්දු – පාකිස්ථාන් සාම්ප්‍රදායික විරසකය කෙරෙහි කවරාකාර බලපෑමක් සිදුකරනු ඇති ද යන්න. ලිපිය සම්පාදිත ලේඛකයා ජ්‍යෙෂ්ඨ ඉන්දිය හමුදා නිලධාරියෙක් වේ.
‘යුද්ධයෙන් පීඩාවට පත් වූ ඇෆ්ගනිස්ථානය තුළ බලපෑම්කරුවෙකු ලෙස චීනය මතුවීමත් සමඟ ඉන්දු – පාකිස්ථාන් එදිරිවාදිකම් නව අදියරකට පිවිසීමට සූදානම් වන බව පෙනෙන බව indianewsnetwork.com සමග අදහස් දැක්වූ විශ්‍රාමික ඉන්දියානු ජ්‍යෙෂ්ඨ හමුදා නිලධාරියෙක් පැවසීය. ඔහු පවසා සිටියේ ඇෆ්ගනිස්ථානයට ඇතුළුවීමට හිතකර පරිසරයක් නිර්මාණය කරන ලෙස චීනය පාකිස්ථනයට බලකර සිටි බවයි.
විශ්‍රාමික ඉන්දීය ජ්‍යෙෂ්ඨ හමුදා නිලධාරියා මෙසේ ද සදහන් කළේය. ‘‘2008 දී අත්සන් කරන ලද ‘මෙස් අනාක් තඹ කැණීමේ ව්‍යාපෘතිය‘ (Mes Aynak copper mining project) නැවත ආරම්භ කිරීමට චීනය උනන්දු වන බව පෙනේ. 2008දී අත්සන් කරන ලද මෙම ව්‍යාපෘතිය තලේබාන් ප්‍රහාරයන් ගැන තිබූ බිය නිසා අත්සන් තැබීමේ අදියරෙන් ඔබ්බට ගියේ නැත. නමුත් වත්මන් තත්ත්වය තුළ චීනය සිය ‘එක මාවතක්‘ යන ව්‍යාපෘතිය ඇෆ්ගනිස්ථානය තුළට තල්ලු කර එහි ඛනිජ සම්පත් සූරා කෑමට උත්සාහ කරයි.
තලේබාන් පාලනය යටතේ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සංවර්ධනයේ හවුල්කරුවෙකු විය හැකි බව චීනය දැනටමත් එම සංවිධානය වෙත ප්‍රකාශ කර තිබේ. නැගෙනහිර තුර්කෙස්තාන් ඉස්ලාමීය ව්‍යාපාරය (East Turkestan Islamic Movement) නැගිටීම තලේබාන් සංවිධානය විසින් වළක්වනු ඇතැයි චීනය බලාපොරොත්තු වේ. චීනයට ඇෆ්ගනිස්ථානය තුළ සිය අපිරිසිදු අරමුණු ඉටුකර ගැනීම ආරම්භයේ සිටම කළ නොහැක්කකි. මුලදී එය පකිස්ථානයට ඇතුළුවීමට හිතකර පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීමට සැලසුම් කරනු ඇත.
ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ඉන්දු-පාකිස්ථාන එදිරිවාදිකම් පකිස්ථානයට වාසිදායක ලෙස අවසන් නොවන්නට ඇත. තලේබාන් ප්‍රවේශය මත පදනම්ව නව පරිච්ඡේදයක් ආරම්භ වීමට පෙර එය විරාම ආකාරයෙන් විය හැකිය. චීනයේ ප්‍රවේශය පාකිස්ථානයට වාසිදායකද යන්න ඊට පසුව දැක ගත හැකිය.
ඓතිහාසිකව ඇෆ්ගනිස්ථානය ඉන්දු-පාකිස්ථාන් යුද පිටියක් විය. ජාතීන් දෙකම විවිධ හේතුන් මත වුවද රටේ බලපෑම සොයමින් සිටියහ.
ඇෆ්ගනිස්ථාන ආණ්ඩුවට ඉන්දියාව සමීප වූ සෑම අවස්ථාවකදීම පාකිස්ථානය සැලකිලිමත් වනු ඇත. පාකිස්තානය ඇෆ්ගන් නායකත්වය සාක්කුවේ තබා ගත් සෑම විටම ඉන්දියාව ඒ ගැන සැලකිලිමත් විය. මෙය නව සංසිද්ධියක් නොවන නමුත් 1950 සිට ඉන්දියාව සහ ඇෆ්ගනිස්ථානය මිත්‍රත්ව ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසු පාකිස්ථානය නොසලකා හැර ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක විය.
ඇෆ්ගනිස්ථානය එහි මූලෝපායික ගැඹුර ලෙස පකිස්ථානයේ සංකල්පය පැන නැඟෙන්නේ ඉන්දියාව ඇෆ්ගනිස්තානය දෙවන පෙරමුණක් විවෘත කිරීමට ඇති බිය මෙන්ම, ඉන්දියානු ප්‍රහාරයක් උකහා ගැනීමට පාකිස්ථානයට ඉඩ සැලසීමෙන් ය. පකිස්ථානය මෑත කාලයේදී චෝදනා කළේ ඉන්දියානු රෝ සහ ඇෆ්ගන් NDS යන රහස් සේවා දෙකම ඇෆ්ගන් භූමියේ සිට පාකිස්ථානය ඉලක්ක කර ගත් බවයි.
ඇෆ්ගනිස්ථානයේ පිහිටි ඉන්දීය කොන්සල් කාර්යාලය පකිස්තාන විරෝධී ත්‍රස්ත කණ්ඩායම්, වන ‘තෙහ්රික් ඊ තලේබාන් පාකිස්ථාන් Tehreek-e-Taliban Pakistan – TTP) පකිස්තානය සහ බලුච් නිදහස් සටන්කාමීන්ට (Baluch freedom fighters) අරමුදල් සැපයීමට සහ සන්නද්ධ කිරීමට ඇති මාර්ග බව පාකිස්තානය කියා සිටී. පකිස්ථානු විදේශ ඇමති ෂා මහමුද් කුරේෂි ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ටොලෝ පුවත්පත සමඟ මෑතකදී කළ සාකච්ඡාවකදී මේ බව දැඩිව අවධාරණය කළේය. ඔහු එහිදී කියා සිටියේ ඉන්දියාව ඇෆ්ගන් දේශසීමාව අනවශ්‍ය ආකාරයට භාවිතා කරනු තම නිරීක්ෂණය වන බවයි.
බටහිර ජාතීන්ට සාපේක්ෂව ඇෆ්ගනිස්ථාන භූමියේ ඉන්දීය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික නිලධාරින් අඩු සංඛ්‍යාවක් සිටියද එය ඉන්දියාවට ගැටලුවක් නොවේ. කුරේෂි සහ අනෙකුත් පාකිස්තාන නායකයින් ද ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ඉන්දියානු මැදිහත්වීම සිය නිදහසට කරුණක් ලෙස භාවිතා කර ඇත.
ඊට සමගාමීව පකිස්ථානු මිලිටරි නායකත්වය ඇෆ්ගන් තලේබාන් සංවිධානයේ මිත්‍රයෙකු ලෙස සිටී. තලේබාන් සංවිධානය සහ TTP එක එකම කාසියක දෙපැත්තක් බව පාකිස්තාන හමුදා ප්‍රධානී ජෙනරාල් බජ්වා පාකිස්තාන සෙනෙට් සභාවේදී ප්‍රකාශ කර තිබේ. පාකිස්තාන හමුදාව සහ රජය තලේබාන් ත්‍රස්තවාදීන්ට එරෙහිව සටන් කරන ලෙස බල කළ විට ඔහු මේ ප්‍රකාශය සිදු කළේය.
කාබුල් අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසු තලේබාන් සංවිධානය පාකිස්තානය තමන්ට ලබා දෙන ලෙස ඉල්ලමින් සිටි ටී ටී පී සංවිධානයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජිතයින් ඇතුළු බග්රාම් සහ කාබුල් බන්ධනාගාරයෙන් සිරකරුවන් නිදහස් කළ බව වාර්තා වේ.
ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ඉන්දියානු මෘදු බලය වැඩීම ගැන ද පකිස්ථානය බිය වේ. රට පුරා ව්‍යාප්ත වූ ඉන්දියානු සංවර්ධන ව්‍යාපෘති, වෛද්‍ය ආධාර, බොලිවුඩ් චිත්‍රපට, අධ්‍යාපන ශිෂ්‍යත්ව සහ ඇෆ්ගන් හමුදාව පුහුණු කිරීම ඉන්දියාවේ ප්‍රතිරූපය ඉහළ නැංවීය.
ඇෆ්ගනිස්ථානුවන් ඉන්දියාවට ගරු කරති. පාකිස්ථාන – ඇෆ්ගන් ඩුරන්ඩ් දේශසීමා ආරවුලට අමතරව තලේබාන් සංවිධානයට සහය දීම සහ ඇෆ්ගනිස්ථානයට විසඳුමක් ලෙස ප්‍රචණ්ඩත්වය සඳහා පාකිස්ථානය සැම විටම අවිශ්වාසයෙන් සිටියහ.
අනිත් අතට, තලේබාන් සංවිධානය බිහි වූ සහ පුහුණු කළ බිම ලෙස පාකිස්ථානය විවේචනයට හා චෝදනාවට ලක්වේ. මෙය සිදු වූයේ 1990 දශකයේ බව විශ්වාස කෙරේ. පකිස්ථානයේ ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම් වන JeM සහ LeT ඇෆ්ගනිස්ථානයේ දී තලේබාන් සංවිධානය සමඟ සටන් කර ඇති අතර අනාගතයේ දී අන්‍යෝන්‍ය සහයෝගය ලබා දෙනු ඇතැයි ඉන්දියාව අපේක්ෂා කරයි.
තලේබාන් සංවිධානය සිය භූමියේ සිට ක්‍රියාත්මක වන කිසිදු ත්‍රස්ත කණ්ඩායමකට ඉඩ නොදෙන බවට පොරොන්දු වුවද මෙය සිදු විය. අතීතයේදී පාකිස්තානය තලේබාන් සංවිධානය හෝ එහි ආධාරකරුවන් යොදවා කාබුල්හි පිහිටි ඉන්දීය කොන්සල් කාර්යාල සහ එහි තානාපති කාර්යාලය වෙත ප්‍රහාර එල්ල කළේය.
ඇෆ්ගනිස්ථානය කිසි දිනෙක ඩුරන්ඩ් රේඛාව (Durand Line) පිළිගෙන නැති අතර පේෂාවර් එහි කොටසක් ලෙස සලකයි. එබැවින් කාබුල් සහ ඉස්ලාමාබාද්හි රජයන් අතර සබඳතා බොහෝ දුරට දුර්වල ය. එක්සත් ජාතීන් විසින් 1947 දී නිර්මාණය කළ ඩුරන්ඩ් රේඛාව හරහා ඇතුළු වීමට පාකිස්ථානය උත්සාහ කළ විට ඊට විරුද්ධ වූයේ ඇෆ්ගනිස්ථානය පමණි.
කාබුල්හි ඕනෑම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රජයක් සඳහා ඉන්දියාව ස්වාභාවික සහායකයෙක් විය. ඇෆ්ගනිස්ථානයේ බලයට පත් වූ සෑම රජයක් සමග ගිවිසුම් හරහා තම දේශසීමා මායිම නිරවුල් කර ගැනීමට පකිස්ථානය උත්සාහ කළ නමුත් එය අසාර්ථක විය.
පසුගිය දශක කිහිපය තුළ පාකිස්තානය විශ්වාස කිරීමට පටන් ගත්තේ 1995-2001 දී ක්‍රියාත්මක වූ පළමු තලේබාන් රජය සමඟ එය අසාර්ථක වූවත් වත්මන් තලේබාන් රජය මෙම වෙනස්කම් විසඳීමට උපකාරී වනු ඇති බවයි.
තලේබාන් සංවිධානය පාකිස්ථානයේ මතයට බලපෑම් කරන බවට සැකයක් නැත. තලේබාන් සංවිධානයේ ප්‍රකාශක සුහයිල් ෂහීන් Pak’s Hum News සමග සම්මුඛ සාකච්ඡාවකට එක්වෙමින් සඳහන් කළේ, ‘ඉන්දියාව ඇෆ්ගනිස්ථානය තුළ විවිධ ව්‍යාපෘති, ප්‍රතිසංස්කරණ හා යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති ගණනාවක් කර ඇති අතර, ඔවුන්ට අවශ්‍ය නම් ඒ අසම්පූර්ණ ව්‍යාපෘති සම්පූර්ණ කළ හැකිය. ඒ ඒවා ඇෆ්ගන් ජනතාව සඳහා වන බැවිනි. නමුත් යමෙකුට ඇෆ්ගන් භූමිය තම අරමුණු සඳහා හෝ ඔවුන්ගේ හමුදා අරමුණු සඳහා හෝ ඔවුන්ගේ එදිරිවාදිකම් සඳහා භාවිතා කිරීමට අවශ්‍ය නම් අපගේ ප්‍රතිපත්තිය කිසිවෙකුට එය කිරීමට ඉඩ නොදීමයි‘‘
සමහර විට පකිස්ථානයට එරෙහිව ඇෆ්ගන් භූමිය යොදා ගැනීමට ඉන්දියාව ක්‍රියාකාරනු ඇතැයි පාකිස්තානය දක්වන බිය ඔහු සිහිපත් කළේය.
පකිස්ථානය සහ චීනය සිය ඇෆ්ගන් තානාපති කාර්යාල තව දුරටත් නඩත්තු කරන අතරම ඉන්දියානු තානාපති කාර්යාල සේවකයින් ඉවත් කර ගැනීම පකිස්ථානයට ධනාත්මක දෙයක් ලෙස සැලකේ. කාබුල් හි සිය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික කටයුතු අඛණ්ඩව සිදු කරන ලෙස තලේබාන් සංවිධානයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නායක ෂෙර් මොහොමඩ් අබ්බාස් ස්ටැනෙක්සායි (Sher Mohammed Abbas Stanekzai) ඉල්ලා සිටියද ඉන්දියාව සිය කාර්ය මණ්ඩලය ඉවත් කර ගැනීමට තීරණය කළේය.
පකිස්ථානු ත්‍රස්ත කණ්ඩායම් කාබුල් නගරයට ඇතුළු වී ඇති බව ඉන්දියාව දැන සිටි අතර ඉන්දීය තානාපති කාර්යාලයට සහ එහි කොන්සල් කාර්යාලවලට හානි කිරීමට ඔවුන් යොමු කරන බව ද ඉන්දියාව දැන සිටියේය. පාකිස්තාන ත්‍රස්ත කණ්ඩායම් ඉන්දියාවට සහාය දුන් ඇෆ්ගනි ජාතිකයින් සම්බන්ධව ලිපි ලේඛන සොයමින් ඉන්දීය කොන්සල් කාර්යාලය හරහා රිංගා යන බවට වාර්තා ලැබී තිබේ. තානාපති කාර් හොරකම් කළ බවට ද වාර්තා වේ.
වත්මන් වාතාවරණය තුළ කාබුල් හි ඉන්දිය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික කටයුතු සිදු වුණේ නම් එහි කාර්ය මණ්ඩලයට අත්අඩංගුවට පත්වීමට හෝ මරණයට මුහුණ දීමට සිදු විය හැකි අතර එමඟින් ඉන්දු-ඇෆ්ගන් සබඳතා දිගු කලක් පළුදු වී පකිස්ථානයට වාසිදායක විය හැකිය.
මෙම ලේඛකයා විශ්‍රාමික ඉන්දියානු හමුදා නිලධාරියෙකි; ප්‍රකාශිත අදහස් ඔහුගේම ය
indianewsnetwork.com ඇසුරිණි – සැකසුම – භාතිය බරුකන්ද
